Sprawdzanie narzędzi metrologicznych jest konieczne, aby ustalić ich stan oraz prawidłowość pomiaru. Tę czynność należy zlecić specjalistycznemu laboratorium wzorcującemu. Precyzja w przypadku mikrometrów, suwmiarek czy innych przyrządów pomiarowych jest niezwykle istotna, szczególnie w procesie produkcji. Dlatego też warto je poddawać okresowej kalibracji. Na czym jednak polega ten proces?
Dokładność pomiaru jest bardzo ważna w wielu dziedzinach przemysłu. Przy precyzyjnym określaniu wartości, nie wolno pozwolić sobie nawet na drobne pomyłki, które mogłyby sprawić, że cała praca zakończy się niepowodzeniem. Dlatego wzorcowanie przyrządów pomiarowych powinno wykonywać się w określonych odstępach czasu, by zyskać pewność, że narzędzia działają prawidłowo i ich stan jest nienaruszony. Wzorcowanie, inaczej kalibracja, to czynność polegająca na sprawdzeniu, czy pomiar wykonany za pomocą danego przyrządu metrologicznego jest spójny ze wzorcem, czyli określoną normą. Zadanie to należy zlecić odpowiedniemu laboratorium. Jeśli zmierzone wartości nie różnią się i znajdują w dopuszczalnym zakresie błędu, wystawiane zostaje świadectwo wzorcowania – dokument potwierdzający prawidłowe działanie badanego sprzętu.
Nie istnieją przepisy, które określają dokładnie, kiedy należy poddać przyrządy metrologiczne kalibracji. Częstotliwość tego procesu powinien ustalić sam użytkownik narzędzi na podstawie charakteru wykonywanej pracy oraz tego, jak często sprzęt jest używany oraz w jakich warunkach. Dla przykładu sprzęt użytkowany sporadycznie może być wzorcowany rzadziej, niż narzędzie wykorzystywane regularnie i intensywnie. Ponadto przyrządy przenośne narażone na wstrząsy czy duże różnice temperatur także powinny być poddawane częstszej kalibracji. Przyjęto ogólną zasadę, że wzorcowanie należy wykonywać tym częściej, im istotniejsza jest precyzja danego pomiaru.
Kalibracji należy poddawać niemal każde przyrządy metrologiczne, ponieważ większość z nich po pewnym czasie ulega zużyciu. Bardzo często wykonuje się wzorcowanie twardościomierzy, poziomic, termometrów i różnego typu czujników. Aby mieć pewność, że praca została wykonana prawidłowo, należy uzyskać świadectwo, które tworzy się na podstawie wzoru przedstawionego przez Polskie Centrum Akredytacji. W chwili, gdy badane urządzenie wykazuje nieprawidłowe pomiary, musi zostać naprawione lub wymienione na nowe. Wówczas można również poddać je adiustacji, inaczej strojeniu. Jest to ustawienie przyrządu metrologicznego do stanu, kiedy jego wartość mierzona będzie odpowiadać określonej normie, zachowując przy tym akceptowalny błąd pomiaru.
Do wzorcowania mikrometru używa się płaskich płytek interferencyjnych oraz kompletów płytek płaskorównoległych. Stosowane są również płytki wzorcowe o konkretnym zakresie pomiarowym oraz dedykowane zestawy płytek o długościach nominalnych przeznaczonych do sprawdzania mikrometrów. Ponadto trzeba przygotować statyw mocujący oraz stanowisko do sprawdzania siły nacisku pomiarowego wrzeciona badanego przyrządu metrologicznego. Kalibracja mikrometrów obejmuje wyznaczenie odchyłek płaskości powierzchni pomiarowych wrzeciona i kowadełka oraz odchyłki równoległości mikrometru. Co więcej, podczas wzorcowania należy wyznaczyć zmiany równoległości powierzchni pomiarowych po zaciśnięciu wrzeciona, siłę nacisku pomiarowego narzędzia oraz błędy wskazań mikrometru w punktach pomiarowych odpowiadających ¼ obrotu śruby mikrometrycznej w całym jego zakresie pomiarowym.
Do kalibracji suwmiarek wykorzystuje się płytki wzorcowe o wyznaczonym zakresie pomiarowym, mikrometr zewnętrzny z odczytem cyfrowym o rozdzielczości 1 μm z płaskimi powierzchniami pomiarowymi oraz wkładki płaskorównoległe. Ponadto używa się uchwytu do płytek, liniału krawędziowego, płaskiej płytki interferencyjnej, granitowej płyty pomiarowej oraz szkła powiększającego. Z kolei wzorcowanie suwmiarek obejmuje wyznaczenie błędów wskazań przy pomiarach zewnętrznych, wewnętrznych oraz głębokości. Co więcej, w trakcie tego procesu sprawdza się również odchyłki płaskości powierzchni pomiarowych szczęk płaskich do pomiarów zewnętrznych oraz wsuwki głębokościomierza, odchyłki prostoliniowości szczęk krawędziowych do pomiarów wewnętrznych i odchyłki równoległości powierzchni pomiarowych szczęk suwmiarki.
Jeżeli przyrządy metrologiczne nie są dokładne, to wskazywane przez nie wyniki również nie będą wiarygodne. W wielu dziedzinach przemysłu może to mieć fatalne skutki. Dlatego należy regularnie dokonywać weryfikacji narzędzi pomiarowych w wyznaczonych do tego laboratoriach wzorcujących. Po prawidłowej kalibracji otrzymuje się stosowny certyfikat wydawany według wzoru, który zaleca Polskie Centrum Akredytacji.
