Defektoskopia to jedna z metod badań nieniszczących, która pozwala wykryć niejednorodność materiałów. Dzięki niej wykrywane są wady, takie jak wtrącenia, ubytki korozyjne, pustki, pęknięcia, odwarstwienia i szczeliny. Wyróżnia się kilka różnych technik defektoskopowych – elektromagnetyczne, czyli badanie materiałów metalicznych, radiologiczne, wykorzystujące promieniowanie rentgenowskie i gamma, ultradźwiękowe i akustyczne, penetracyjne oraz termograficzne.
Metod przeprowadzenia badań nieniszczących jest wiele. Do najstarszych z nich należy defektoskopia penetracyjna. Tym, co odróżnia ją od innych technik jest możliwość zastosowania jej względem materiałów metalicznych i niemetalicznych. Nie można natomiast użyć jej do diagnostyki przedmiotów o porowatej strukturze. Umożliwia wykrywanie wad otwartych, czyli takich, które wydobywają się na powierzchnię obiektu. Użyta do tego specjalna ciecz – penetrat – wnika do szczelin materiału, po czym, za pomocą silnie chłonącego środka, czyli wywoływacza, jest wydobywana z powrotem na powierzchnię.
Technologia ta składa się z trzech etapów. Pierwszy polega na wnikaniu cieczy, która charakteryzuje się wysoką zwilżalnością względem badanego materiału. Kolejno używa się zmywacza, który usuwa nadmiar wprowadzonej wcześniej substancji, tym samym przygotowując podłoże do ostatniego etapu. Wówczas nanosi się płyn, który kontrastowo ujawnia miejsce i rozmiar nieciągłości w materiale. Ze względu na rodzaj użytej cieczy stosuje się trzy najpopularniejsze metody badań penetracyjnych – barwna, fluorescencyjna i barwno-fluorescencyjna. Materiały, które podlegają defektoskopii należą do grupy stali węglowych i stopowych. Z kolei czynnikiem ograniczającym diagnostykę tego typu jest niemożność zastosowania jej w temperaturze poniżej 5°C. Badania penetracyjne wykorzystuje się do inspekcji połączeń spawanych, odlewów i odkuwek ze stali ferromagnetycznych i materiałów nieferromagnetycznych, elementów lotniczych oraz po obróbce mechanicznej.
W diagnostyce części ferromagnetycznych pod kątem obecności wad, takich jak pęknięcia lub wgłębienia, wykorzystuje się metody magnetyczne lub magnetyczno-proszkowe. Celem jest utrwalenie rozproszonego pola magnetycznego na powierzchni materiału, w bliskiej odległości od miejsca, w którym znajduje się wada. Jej położenie wskazują magnetyczne linie sił, które zaginają się wokół niej. Defektoskopia magnetyczna znajduje zastosowanie w przypadku złączy i spawanych elementów. Nie przyda się natomiast do badania materiałów z rodziny aluminium, miedzi i magnezu.
Defektoskopia ultradźwiękowa korzysta z fal akustycznych do wykrywania wad powierzchniowych badanych materiałów. Podczas tego procesu stosuje się urządzenia, które gwarantują kompletne i wysoce precyzyjne dane pomiarowe. Defektoskop ultradźwiękowy, bo o nim mowa, został zaprojektowany w celu ujawniania i określania wielkości nieciągłości w materiałach, takich jak pęknięcia, puste szczeliny czy rozwarstwienia. Większość badań tego typu dotyczy stali i metali konstrukcyjnych, jednak mają one zastosowanie również w przypadku tworzyw sztucznych, kompozytów, włókna szklanego i ceramiki. Defektoskop charakteryzuje się dużą wszechstronnością, jest idealny do skanowania, sprawdzania integralności spoin oraz ustalania odległości ubytku powstałego wewnątrz badanego materiału. Większość nowoczesnych defektoskopów używa jednego z dwóch rodzajów fal: podłużnych – emitowanych bezpośrednio lub poprzecznych – emitowanych pod kątem. Zasada działania jest prosta – urządzenie generuje fale ultradźwiękowe, które rozchodzą się po powierzchni badanego materiału. Jeżeli w strukturze pojawi się wada, fale zostaną odbite, a do przyrządu dotrze impuls, który ten musi właściwie zinterpretować.
Defektoskopia jest stosowana w przemyśle ze względu na konieczność zapewnienia wysokiej jakości rozmaitych wyrobów służących np. do produkcji urządzeń czy konstrukcji. Dotyczy szczególnie przemysłu rakietowego, lotniczego oraz samochodowego. Metody defektoskopowe znajdują zastosowanie również w branży stoczniowej, wodno-kanalizacyjnej, budownictwie oraz inżynierii lądowej i wodnej. Z kolei do wykonania prawidłowych pomiarów używa się odpowiednich przyrządów, czyli defektoskopu.
